Aurreko zenbakian ez genuen herrialdearen osasun-egoeraren berri eman, alea aldez aurretik egina egoteak izanik zuritzaile. Kasu honetan aipua derrigorrezkoa da, COVIDak gure bizitzetan eragin baitu, eta nola eragin. Are gehiago herri eta jai mailan gertatu direnei buruz hitz egiten badugu, murrizketekin eta, batez ere, ekitaldi tradizional oro bertan behera uztearekin: kontuan izan behar dugu egutegiaren ospakizun orok berezko duen zerbait baldin badago, hori espazio publikoa dela, eta leku horretan biltzen garela ospatzeko eta sozialki eta kulturalki erlazionatzeko.

Hala ere, espero zitekeen bezala, iragarleak izan gabe, eta hau hemen amaitzen ez bada ere arinegi poztu gabe, ospakizunera, dibertimendura eta gure bizitza “antzinako parametro sozial eta kulturalen” barruan berregitera itzuli gara. Hauxe da, agian, guztion gogoeta merezi duen eta, oro har, norbanako bakoitzak dagokion mailan balioetsiko duen gaia.

Argitalpenaren aurreko zenbakietan behin eta berriz errepikatu dugunez, atzeratutako materialekin eta, kasu batzuetan, zaharkituarekin ari gara. Honek ez du aitzakia izan behar denbora gutxian pilatutako lana ez bukatzeko. Horretarako, lanari ekin diogu, bi urteren buruan egunean jartzeko asmoz.

Gehiago luzatu gabe, Jardunaldi bakoitzaren kronika labur bat azalduko dugu, oro har. Aurretik, orain eskura duzun argitalpenean egindako aldaketa batzuen berri emango dugu.

Lehenik eta behin, giza baliabide eta baliabide ekonomikorik ez dagoelako, ezabatu egin dugu erredakzioan jaso ez diren artikuluen laburpena egitea. Hau da, egileek word dokumentuan egindako artikuluak (artikulua) alde batera utzita (dena esan behar bada, oso gutxi izan dira), ez dugu inolako hitzaldirik aurkezten, eskuetara power point edo pdf artxiboan jatorrizko dokumentu bat iritsi ez bazaigu behinik behin¹. Lan mota hau diapositibetatik (dokumentu horietakoetatik) lortutako irudien, edo kasu bakan batzuetan argazkien, bidez aurkezten da: irudiak eta audioa edo argazkiak eta audioa. Honekin batera, hitzaldiaren zuzeneko audioa dator. Badakigu lan gehigarri bat ematen ari gatzaizkiola interesdunari, irudi bakoitza behar bezala ikusi beharko baitu audioa igaro ahala, baina horrela, alde batetik, proiektatutakoa izango dugu, eta, bestetik, parte-hartzaileak ahoz adierazitakoa.

Halaber, aurkezpen bisualik behar izan ez den kasu batzuetan, halakorik ez dagoelako, zuzenean grabatutako audioak bakarrik sartu dira: audiora lotura. Gure ustez dinamikoagoa da eta, aukera alde batera utzi gabe, jendearen eskura egoteko modu bat da. Nolanahi ere, Jardunaldi bakoitzaren kronika azaltzean, parte-hartzaile bakoitzaren materiala sartu den ala ez zehaztuko dugu, baina ez izenburua, dagoeneko Aurkibidean azaldu dena.

Mahai-inguruei dagokienez, ez sartzea erabaki dugu; izan ere, audioaren araberako testuarekin batera ez daudenez, oso zaila da nork zer esan zuen jakitea. Egoera hau sentitzen dugu, baina ez da beste erremediorik izan.

Azkenik, Erredakzio Kontseiluak Soinuberri HMBn argitaratzeko interesa duen orori dei egiten dio. Aldizkaria zabalik dago bere ikerlana, artikulua eta abar bidali nahi digun edonorentzat. Ale honen amaieran, Argitalpen Arauetan, lan bat argitaratzeko asmoa izanez gero jarraitu beharreko prozesua adierazten da.

1. HERRI MUSIKAREN 12. JARDUNALDIAK (2013)

Jardunaldi hauen leloa Ikus-entzunezko bildumen kudeaketa izan zen, eta 2013ko azaroaren 12, 16 eta 17an egin ziren.

Lehenengo egunean Oarsoaldea eskualde gipuzkoarrean abestiak biltzen egindako grabazio eta argazkiek osatzen zuten Doinutegi izeneko erakusketa aurkeztu zen. Erakusketa 17ra arte egon zen zabalik.

16an Jardunaldiak berak izan ziren, Ergoiengo Auzokalte Elkarteko aretoan. Gaian adituak elkartu ziren bertan eta, goizean, ordena kronologikoan, honako hauek aritu ziren: Eresbil-Musikaren Euskal Artxiboko Jon Bagüés (zenbaki honetan aurkeztutako artikulua Jaione Landabereak ere sinatu du); Tabakalerako Arantza Mariskal (eskuragarri ez dauden materialak); Juan March Fundazioko Bibliotekako eta Musika Dokumentazioaren Kudeaketako Masterreko (UAM) irakaslea, José Luis Maire. Arratsaldean: Gaizka Aranguren, Labrit Multimediakoa (eskuragarri ez dauden materialak). Eguna mahai-inguru batekin amaitu zen, eta bertan izan ziren, besteak beste, J. L. Maire, G. Aranguren, Juan Mari Beltran eta Sabin Egiguren.

Eta 17an, goizean, zuzeneko musikaren txanda izan zen. Lehenik eta behin, kalejirak Elizalden barrena, Oiartzungo Herri Musika Eskolako albokari, dultzainero eta txistulariekin, informatzaile eta musikariek abestutako abestiekin jarraitzeko. Amaitzeko, herri bazkaria Girizia Elkartean, nola ez, musika lagun.

2. HERRI MUSIKAREN 13. JARDUNALDIAK (2014)

“Intonazioak eta kantu tradizionala” gaiaren txanda izan zen 2014an, Auzokalte Elkartearen aretoan. Azaroaren 15eko hitzaldi eta entzunaldiak, goizez, honako hauek izan ziren: Agustin Mendizabalena (irudiak eta audioa); Jean-Mixel Bedaxagarren entzunaldia (audiorako esteka); eta Marie Hirigoyenena, Tolosako Unibertsitatean doktoratua (Pantxix Bidarten lankidetzan sinatutako artikulua). Arratsaldean hitza eta intonazioa hartu zuten: Jaume Ayats, Bartzelonako Museu de la Música-ko zuzendaria (material ezinduak); eta Ester G. (García) Llop (irudiak eta audioa), Kataluniako Tornaveus taldearen parte-hartzearekin.

Amaitzeko, Jon Baguesek moderatutako mahai-ingurua izan zen, J. Ayats, M. Hirigoyen eta A. Mendizabalek parte hartuta, eta Soinuenea museora bisita gidatua.

Hurrengo egunea zuzeneko musikari eskaini zitzaion. Goizean, kalejirak izan ziren euskal soinularien eskutik. Ondoren, entzunaldia izan zen Oiartzungo udaletxeko areto nagusian. Bertan aritu ziren J-M. Bedaxagar, Jon Enbeita eta Tornaveus (Anaís Falcó, E. G. Llop, Heura Gaya, Iris Gayete eta J. Ayats-ek osatutako taldea).

Ibargain Elkarteko bazkariaren ondoren, kantu festa izan zen.

3. HERRI MUSIKAREN 14. JARDUNALDIAK (2015)

Horizonteak zabaltzeko ahaleginean, Soinuenea Fundazioak Jardunaldien espazio-aukera partzialki irekitzea erabaki zuen, eta 2015ean "Dantza plazan" izenburupean egin ziren.

Hitzaldiak azaroaren 14an Auzokalte Elkartean izan ziren. Aurkezpen labur baten ondoren, Sabin Egigurenek (artikulua) hartu zuen hitza eta, ondoren, Patxi Perezek (audiorako esteka) jarraitu zion. Anònia Oliver-ek eman zion amaia goizeko saioari Mallorcako plazako dantzei buruzko hitzaldiarekin (materiala ez dago eskuragarri).

Auzokalteko instalazioetan bazkaldu ondoren, arratsaldeko egitarauari ekin zitzaion. Lehenik eta behin, bisita gidatua egin zen Soinuenea museoan. Ondoren, Juan Antonio Urbeltzek emandako hitzaldia (audiorako esteka), Xabier Etxabek moderatutako mahai-inguruari txanda emanez. Bertan izan ziren: A. Oliver, Joseba Altube, Mikel Lasarte, J. A.º Urbeltz, Josu Larrinaga eta Jon Fernandez.

Eguna Mallorcako Es Revetlers taldeak Oiartzungo udaletxeko areto nagusian eman zuen kontzertuarekin bukatu zen.

Hilaren 15a dantza egiteko eguna izan zen. Hasiera Donostiako Kresala elkartearen egoitzan izan zen, A. Oliver eta Es Revetlersen Mallorcako dantzei buruzko tailerrarekin.

Jarraian, mundu guztia Easo plaza donostiarrera joan zen, non dantza plazan egin zen, modalitatearen sortzailea den Patxi eta Konpainiak zuzendu eta interpretatuta.

Ekitaldiak Kresalako lokaletan egin zen bazkariarekin bukatu ziren.

4. HERRI MUSIKAREN 15. JARDUNALDIAK (2016)

Donostiaren europar kultur hiriburutzarekin bat eginez, hainbat jarduera antolatu ziren, herri musikaren munduko hiru pertsona ospetsuren ibilbideek lotzen zuten proiektu baten barruan: Joaquín Díaz, Juan Mari Beltran eta Mário Correia. Leloa, argi eta garbi, biltzailea: Hiru museo, hiru musikari, hiru histori, hiru proiektu, hiru bizitza.

Egitaraua, Jardunaldien ohiko hilabetea aldatuz, irailaren 2an hasi zen Oiartzungo Udaletxeko areto nagusian, Danbolintero europarra. Bertakoa eta unibertsala izeneko tailerrarekin. Hauek izan ziren emaileak: Manuel Pérez, Gaztela eta Leondik; Aitor Arozena, Euskal Herritik; eta Angelo Arribas, Miranda do Dourotik. Horiek izan ziren, hain zuzen ere, segidan leku berean kontzertu bat eman zutenak.

Larunbatean, hilak 3, Jardunaldien txanda izan zen. Ohiko aurkezpenaren ondoren, hiru musikariek (Díaz, Beltran eta Correia: imágenes y audio) euren bizitza osoa musikara nola eman dioten azaldu ziguten: beren proiektuak, museoak, lanak, argitalpenak, funtsak, irakaspenak, etab. Arratsaldean, mahai-ingurua eta eztabaida musikari horien eskutik eta Karlos Sánchez Ekizaren parte-hartzearekin. Moderatzaile lanak egiten Xabier Etxabe aritu zen. Eguna amaitzeko, Brigada Victor Jara talde portugaldarreko kideak, Juan Mari Beltranen hirukoteak eta beste musikari batzuek kontzertua eman zuten Elizaldeko (Oiartzun) Done Eztebe plazan.

Azken egunean, 4an, egitarauari hasiera emateko Elizaldeko kaleetan zehar kalejirak egin ziren, tailerra eman zuten musikarien, txistularien, albokarien, dultzaineroen, trikitilarien eta xirolarru taldearen eskutik. Eguerdian bazkaria eta musikaz eta dantzaz girotutako bazkalondoa izan ziren.

Horri guztiari gehitu behar zaio aipatutako Díaz, Beltran eta Correiaren bildumetako materialekin egindako erakusketa, udal areto nagusian ikusi ahal izan zena.

5. IKERLANAK

Dakizuenez, atal hau jasotako artikuluei buruzkoa da, eta ez datoz bat urteroko Jardunaldietan aurkeztutakoarekin.

Oraingoan, jatorri oso ezberdineko bi ikerlan ekarri ditugu.

Alde batetik, Xabier Etxabek gori-gorian eta gaurkotasunik galdu ez duen gai baten inguruko ikuspegia zabaltzen digu, dantza tradizionalaren eta dantza taldeen egoera pandemia eta krisi garai batean: azken aldiko ibilbidea, 2020 eta 2021 urteak, eta orainaldi bihurtutako etorkizuna.

Bestetik, denborazkanpokoa baino gehiago, iraganekoa den gaia: 1923 eta 1928 artean, gutxi gorabehera, Manuel M.ª de Ynchausti mezenasak egindako filmei buruzko artikulu zabala. Film gehienek Eusko Ikusgayak serieko izenburua dute, eta gutxi batzuk errotulatu gabe geratu ziren.

Autoreak, Emilio Xabier Dueñas, bertsio laburtua argitaratu du, hau da, hein handi batean Dantzariak aldizkariaren 66. zenbakiko dantzaren atalari dagokiona. Oraingo honetan, Soinuberrin, filmatutako gai guztiak jorratu dira, eta, nolabait, Folklorearen eta Etnografiaren alorrak hartu dira.

¹ Argitaratu ez diren lanak izendatzeko espresio hau erabili da: materiala ez dago eskuragarri. 

Emilio Xabier DUEÑAS

Soinuberri HMB-ren zuzendaria