EntziklopediaBURRUNA

Burruna aerofono libreen familiako soinu-tresna da.

Egitura

Zurezko taulatxo luzexka bat da. Mutur batean duen zulo batetik soka bat pasatzen da. Tokian toki neurri eta itxura ezberdinak hartzen dituzte.

Joera

Sokaren mutur batetik heldurik, taulatxo hori abiadura bizian airean bueltaka jartzen da, zurrunbilo hotsa emanez. Abiaduraren arabera hotsaren tonua aldatzen da.

Tresna hau jotzeko, soka mutur batetik heldu, beti zentzu berean jiratuz edo bueltak emanez soka bihurritu eta ondoren taulatxoa jolearen inguruan airean bueltak ematen jarri behar da, sokari eraginez. Bueltak ematen dituen bitartean soka bihurritua dagoenez taulatxoa jirarazten du abiadura bizian, hasieran alde batera eta gero kontrakoan. Taulatxoaren errotazio eta translazio mugimendu horrek, soinu-tresna honen hots berezia sorrarazten du.

Taulatxoaren translazio mugimendua bi erara egin daiteke: bertikalki, sokaren luzera lurraren kontra ez jotzeak mugatzen duela, eta horizontalki, buru gainetik eraginez. Kasu honetan soka luzeagoa izan daiteke eta bide batez, joaldiak luzeagoak.

Historia

A. Donostiaren (1952) euskal soinu-tresnen bilduman, haur jostailuen artean halako “aerofono libreak” egin eta erabiltzen zirela ikusten dugu. Besteak beste, “zurrunbera” izenarekin Araban haurrek jolasteko erabiltzen zutena dugu (297. or.).

J. Caro Barojak (1977) Araban hartzen zuen itxura bereziaren eta furrufarra izenaren berri ematen digu (190-192. orr.).

J.M. Barandiaranek (1974) Saran aurkitu zuen tresna hau “burrun” izenarekin. Animaliak ikaratzeko erabiltzen omen zen (62. or.).

“Furrufarra” izenarekin agertzen da Lekeition, Lekeitioko haurrek garizuman eta uzta garaietan erabiltzen zituzten “txolarreak” uxatzeko (Etniker, 1993, 106. or.)

TAILERRA

Taulatxo luzexka bat prestatu, beharrezko forma emanez. Zulo bat egin, soka lotu ahal izateko.

Soka lotu eta erabiltzeko prest dago.

Arabako furrufarra egiteko bukaeran halako itxura eman behar zaio.

ITURRIAK

Bibliografia

BARANDIARAN, Jose Miguel. (1974). Obras Completas. (T. V. Bosquejo Etnográfico de Sara V). Bilbo: Biblioteca de la Gran Enciclopedia Vasca.

BELTRAN ARGIÑENA, Juan Mari. (2002): Juguetes sonoros. (Folklore musical Infantil, III). Akal / Didáctica de la Música, 6.

CARO BAROJA, Julio. (1977). Los Pueblos de Norte. Donostia: Editorial Txertoa.

DONOSTIA, Aita. (1952). Instrumentos Musicales Populares Vascos. Obras Completas del P. Donostia, (II. Liburukia), 257-309. Bilbo: Ed. La Gran Enciclopedia Vasca. 1983.

ETNIKER. (1993). Juegos infantiles en Vasconia. Etniker Euskalerria. Gasteiz: Eusko Jaurlaritza.